Źródła finansowania działal. firm – mentalność kre

Gość

Źródła finansowania działalności firm/MSP – mentalność kredytowa małego przedsiębiorcy
1.Wstęp

Przemiany ustrojowe wprowadzone w Polsce po 1989 r. umożliwiły odbudowę gospodarki rynkowej oraz powołanie do życia instytucji rynku kapitałowego. Wśród nich znalazło się wiele podmiotów wspierających finansowo małe i średnie przedsiębiorstwa. Obecnie najważniejszymi instytucjami finansującymi rozwijające się spółki są fundusze typu Venture capital oraz specjalistyczne Fundusze Inwestycyjne, które licznie powstają w ramach Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych.

Istotne znaczenie mają także fundusze poręczeń kredytowych, Agencje Rozwoju Regionalnego oraz poszerzający się w stosunku do małych i średnich przedsiębiorstw zakres usług bankowych. Oferowana pomoc przyjmuje różne formy: od pożyczek i poręczeń, po inwestycje kapitałowe w przedsiębiorstwo.

Pomimo dość szerokiej gamy produktów umożliwiających rozwój sektora MSP, proponowane formy finansowania nie są dostatecznie wykorzystywane. Główną przyczyną tego stanu rzeczy jest, brak wiedzy przedsiębiorców na temat możliwości finansowania ich działalności, wynikający z nieznajomości lub niedostatecznej znajomości oferty.

Oprócz wymienionych powyżej sposobów finansowaniu działalności małych i średnich firm, bardzo ważną funkcję spełniają również środki przeznaczone na ten cel w ramach funduszy i programów Unii Europejskiej.

2.Finansowanie wewnętrzne i finansowanie zewnętrzne

Wewnętrznymi źródłami finansowania w przypadku małych firm nieposiadających osobowości prawnej są zwykle środki właściciela firmy inwestowane w działalność w momencie jej zakładania, oraz wypracowane przez firmę w trakcie funkcjonowania. W przypadku firm jednoosobowych i spółek cywilnych (szczególnie tych, które nie sporządzają sprawozdań finansowych) występuje tu problem rozdzielenia ośrodków posiadanych przez firmę od ośrodków posiadanych przez właściciela. Dlatego za wewnętrzne Źródła finansowania można tu uznać wszystkie sposoby finansowania, które nie angażują kapitału osób trzecich (poza właścicielami firmy). Problem ten nie występuje w przypadku firm posiadających osobowość prawną (spółki z o.o., spółki akcyjne). Za wewnętrzne źródła finansowania uznajemy tu ośrodki wypracowane przez firmę w trakcie działalności, oraz tzw. zobowiązania wewnątrzzakładowe np. zobowiązania z tytułu wynagrodzeń wobec pracowników. Jedynym kosztem, o jakim możemy mówić w przypadku korzystania z wewnętrznych źródeł finansowania jest wcześniej wspomniany koszt alternatywny (utraconych możliwości). W przypadku finansowania zewnętrznego kosztem będzie oczekiwana przez podmiot udostępniający nam środki stopa zwrotu z inwestowanego przez niego kapitału. Finansowaniem zewnętrznym będzie więc zarówno pozyskanie dodatkowego wspólnika czy udziałowca, skorzystanie z usług funduszu Venture capital, kredytu bankowego jak i leasingu.

3.Kapitał własny i kapitał obcy

Omówione w poprzednim punkcie wewnętrzne i zewnętrzne źródła finansowania dostarczają przedsiębiorstwu kapitału, który może być kapitałem własnym przedsiębiorstwa i kapitałem obcym (inaczej mówiąc zobowiązaniem). Kapitał własny firmy może pochodzić zarówno ze źródeł wewnętrznych jak i zewnętrznych. Głównymi zewnętrznymi źródłami kapitału własnego są:
•Pozyskanie nowego udziałowca (inwestora)
•Pozyskanie funduszy Venture capital
•Emisja akcji

Z punktu widzenia małych firm ostatni sposób można pominąć, może on być niekiedy stosowany przez firmy średniej wielkości, jest jednak charakterystyczny dla dużych firm. Podmioty dostarczające firmie kapitału własnego nabywają automatycznie prawo własności do pewnej (odpowiadaj¹cej ich udziałowi) części majątku przedsiębiorstwa, oczekując jednocześnie z tego tytułu określonych korzyści w postaci dochodów pieniężnych z udziału w zyskach i wzrostu wartości przedsiębiorstwa (a więc także posiadanych udziałów, które będą mogły z zyskiem sprzedać). Jednak inwestując swoje środki muszą się także liczyć z możliwością uzyskania mniejszych niż oczekiwane zysków, a nawet z ryzykiem utraty zainwestowanego kapitału (w przypadku bankructwa).

Kapitał obcy przedsiębiorstwa reprezentuje jego zobowiązania wobec różnych podmiotów. Podmioty dostarczające firmie kapitału obcego pożyczają go na pewien z góry określony czas, za co oczekują wynagrodzenia w postaci oprocentowania. Odsetki od pożyczonego kapitału stanowią dla przedsiębiorstwa koszt (koszty finansowe) zmniejszający podstawę opodatkowania.
Głównymi zewnętrznymi źródłami kapitału obcego są:
•Zobowiązania z tytułu dostaw i usług oraz z tytułu podatków i ZUS
•Kredyty bankowe
•Leasing finansowy (kapitałowy)
•Emisja obligacji i innych papierów dłużnych

Wspólną cechą wszystkich form finansowania przy pomocy długu (pozyskiwania kapitału obcego) jest to, że wierzyciel będzie domagał się zwrotu całej pożyczonej kwoty wraz z należnymi odsetkami w określonych umową terminach bez względu na wielkość osiągniętych przez firmę zysków. Powoduje to, że pozyskiwanie kapitału obcego wiąże się z większym ryzykiem dla przedsiębiorstwa.

4.Pożyczka

Jest to operacja polegająca na udzieleniu przez osobę fizyczną lub instytucję określonej kwoty środków pieniężnych lub określonych przedmiotów do dyspozycji pożyczkobiorcy, na czas oznaczony. W przeciwieństwie do kredytu bankowego nie jest wymagane określenie celu, na jaki pieniądze zostaną wydatkowane oraz naliczenie i pobranie odsetek. Pożyczka, w odróżnieniu od kredytu, występuje w formie gotówkowej. Pożyczając od rodziny należy uregulować spłatę pożyczki na bazie czysto handlowej.
Pożyczka długookresowa
Jest przyznawana na okres odpowiadający okresowi życia finansowanego aktywu. Zawiera kalendarz spłat odsetek. Niepłacenie odsetek często powoduje karę. Poziom odsetek jest zazwyczaj stały. Istnieje szereg form pożyczek długookresowych.

Pożyczka krótkoterminowa
Wykorzystywana zazwyczaj na koszty eksploatacji firmy. Odsetki są zazwyczaj większe, ze względu na stosunkowo niskie gwarancje. Istnieje szereg form pożyczek krótkoterminowych.

Zwracając się do firmy udzielającej kredytu, należy dobrze sprzedać swój projekt. Najistotniejszą rzeczą jest stopień, w jakim produkty będą zaspakajać potrzeby klientów - gdyż to decyduje o przyszłym zysku firmy.
Twoje podanie o pożyczkę powinno odpowiadać na pytania:
•W jakim stopniu będziesz w stanie spłacać kredyt z nadwyżek finansowych firmy,
•Określać bieżący stan finansowy Twój osobisty i firmy,
•Określać Twój osobisty wkład finansowy w firmę,
•Uwzględniać inne źródła spłaty pożyczki.

5.Kredyty bankowe

Kredyty są najczęściej stosowanym przez MSP zewnętrznym źródłem finansowania. Służą zarówno finansowaniu potrzeb rozwojowych (kredyty inwestycyjne) jak i działalności bieżącej (kredyty obrotowe).

Kredyt bankowy to operacja polegająca na postawieniu przez bank do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony określonej kwoty środków pieniężnych, z przeznaczeniem na określony cel. Kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z kredytu na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystywanego kredytu wraz z odsetkami w określonym terminie spłaty, oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Podstawowym kosztem kredytu są odsetki, będące pewnym procentem od pożyczonej sumy, płaconym bankowi przez kredytobiorcę. Oprócz tego banki pobierają dodatkowe prowizje i opłaty takie jak prowizja przygotowawcza czy prowizja od niewykorzystanego salda kredytu. Odsetki są zwykle płacone okresowo (miesięcznie, kwartalnie), niekiedy mogą być pobrane z góry za cały okres kredytowania w formie dyskonta, czasem mogą być płacone jednorazowo na koniec okresu kredytowania.

Istnieje wiele powodów, dla jakich banki podchodzą bardzo ostrożnie do kredytowania małych firm. Do najczęściej wymienianych należą: krótki okres funkcjonowania firmy, niewielki kapitał własny, niska rentowność, a co za tym idzie - niekorzystne wskaźniki finansowe, mało wiarygodne propozycje zabezpieczenia prawnego spłaty kredytu oraz trudności w zweryfikowaniu informacji ekonomiczno-finansowej dostarczanej bankowi przez firmę. Dlatego banki stawiają firmom starającym się o kredyt dwa podstawowe wymagania:
•posiadania zdolności kredytowej rozumianej jako zdolność firmy do spłaty kredytu i odsetek w określonych umową kredytową kwotach i terminach,
•przedstawienia odpowiedniego zabezpieczenia spłaty kredytu.

W celu weryfikacji zdolności kredytowej potencjalnego klienta, bank musi zdobyć szereg informacji na jego temat. Informacje te są z jednej strony pozyskiwane poprzez wypełnienie przez kredytobiorcę odpowiednich bankowych druków (wniosek kredytowy, informacje dodatkowe itp.), z drugiej przez przedstawienie dokumentów stwierdzających jego sytuację finansową w zależności od wielkości firmy i jej formy prawnej, a także kwoty wnioskowanego kredytu będą to: deklaracje podatkowe, bilans, rachunek wyników.

Oprócz posiadania zdolności kredytowej wymagane jest także przedstawienie odpowiednich zabezpieczeń spłaty. Dla banku istotne są wartość rynkowa proponowanego zabezpieczenia, oraz jego płynność, czyli łatwość ewentualnej sprzedaży. W związku z tym najchętniej przyjmowanymi zabezpieczeniami są lokaty terminowe, bezpieczne papiery wartościowe, gwarancje bankowe i poręczenia podmiotów o bardzo dobrej sytuacji finansowej. W dalszej kolejności zastawy rejestrowe na samochodach, ewentualnie na typowych maszynach i urządzeniach, lub towarach w magazynie.

Często banki wymagają także od kredytobiorcy sporządzenia prognoz finansowych na okres kredytowania, w przypadku rozpoczynania działalności zazwyczaj konieczne będzie także sporządzenie biznes planu. Oprócz tego banki wymagają przedstawienia zaświadczeń o terminowym regulowaniu zobowiązań z tytułu podatków i ubezpieczeń społecznych, a także w przypadku posiadania kredytów w innych bankach opinii o terminowości spłat.

Kredyt inwestycyjny jest to kredyt, który służy na finansowanie nakładów, których celem jest stworzenie lub powiększenie majątku trwałego przedsiębiorstwa.. Kredyt udzielany jest w rachunku kredytowym, jest nieodnawialny, bezgotówkowy (w formie gotówkowej występuje wyjątkowo), wypłacany jednorazowo lub w transzach. Kredyty te są długoterminowe, a wydawane pieniądze podlegają ścisłej kontroli przez bank

Cel kredytu musi być jednoznacznie określony w umowie. Banki udzielają kredytów z przeznaczeniem na inwestycje:
•materialne - zakup ziemi i budynków, budowa, modernizacja i adaptacja obiektów, zakup maszyn i środków transportowych, remonty środków trwałych, zakup nowych technologii, przyrost środków obrotowych związanych z inwestycją
•niematerialne - zakup koncesji i licencji, znaków towarowych, patentów, itp.
•finansowe - np. zakup papierów wartościowych

Nie wszystkie banki udzielają kredytów do wysokości wartości inwestycji - traktując kredyt jako uzupełnienie środków własnych kredytobiorcy wymagają zazwyczaj, byś samodzielnie sfinansował przynajmniej 20% wartości inwestycji. Kredyt możesz zaciągnąć maksymalnie na 8-10 lat, jednak okres kredytowania nie może przekroczyć okresu amortyzacji kredytowanego przedmiotu inwestycji. Jeżeli posiadasz rachunek w banku, w którym chcesz zaciągnąć kredyt inwestycyjny, możesz go otrzymać nawet na 25 lat.

7.Leasing

Leasing należy do metod finansowania dedykowanych małym i średnim firmom i przez nie preferowanych. Jest to rodzaj zakupu ratalnego poprzedzony dzierżawą. Pozwala on na nabycie urządzenia, gdy brak jest gotówki lub, gdy firma nie może uzyskać kredytu. Gwarantuje nieangażowanie własnych środków obrotowych, a jednocześnie nie ogranicza możliwości uzyskania kredytów bankowych.

W wyniku zawarcia umowy leasingu, jeden podmiot (leasingodawca) nabywa środek trwały (leasingowany) od wskazanego zbywcy i przekazuje go do używania innemu podmiotowi (leasingobiorcy), który zobowiązany jest zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne. Finansujący powinien wydać tę rzecz korzystającemu w takim stanie, w jakim znajdowała się ona w chwili wydania jej przez zbywcę. Przedmiotem leasingu mogą być środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, a także grunty.

Leasingodawcami są wyspecjalizowane towarzystwa leasingowe. Zarabiają one głównie na tym, że kupują środek trwały na kredyt, płacą od tego kredytu odsetki, ale jeszcze więcej inkasują od leasingobiorców, którym przekazują środek.

Dlaczego w takim razie leasingobiorca sam nie zaciągnie kredytu w banku i nie kupi z tego kredytu środka trwałego? Najczęstsza odpowiedź brzmi:, bo nie może. Bank dużo chętniej pożyczy fundusze znanemu towarzystwu leasingowemu niż młodej i małej firmie. Drugi z kolei powód:, bo czasem leasing bardziej się opłaci firmie (paradoksalnie wyższe raty leasingowe niż odsetki od kredytu to nie problem, gdy np. przy leasingu operacyjnym można wrzucić w koszty całość raty leasingowej).

Większość działających w Polsce firm leasingowych refinansuje się w bankach komercyjnych sprzedając im wierzytelności z tytułu umów leasingu. Opłata leasingowa zawiera, zatem zysk zarówno banku jak i firmy leasingowej. Większa dostępność,niż w przypadku kredytów, wynika z łagodniejszych procedur oceny klienta stosowanych przez firmy, leasingowe, co w dużej mierze jest związane z tym, że leasingowany przedmiot przez cały czas trwania umowy jest własnością firmy leasingowej, która może go w przypadku zaniechania spłat leasingobiorcy odebrać.

Decydując się na leasing przedsiębiorstwo ma do czynienia z dwoma zasadniczymi przypadkami:
•nie posiada, nie może lub nie chce zaangażować gotówki w zakup potrzebnego mu środka trwałego i rozważa wzięcie kredytu lub leasing,
•nie posiada, nie może lub nie chce zaangażować gotówki w zakup potrzebnego mu środka trwałego, nie może otrzymać kredytu i jedyną możliwością wejścia w posiadanie środka trwałego jest leasing.

Sytuacja druga zdarza się zazwyczaj, kiedy firma działa zbyt krótko, ma zbyt wysokie zadłużenie z tytułu zaciągniętych wcześniej kredytów lub po prostu nie spełnia warunków stawianych przez banki. Nie mając możliwości innego finansowania nie porównuje kosztu leasingu z kosztem zakupu czy kredytu, stara się natomiast określić swoje możliwości w zakresie ponoszenia kosztów leasingu a następnie wybrać najlepszą spośród dostępnych na rynku ofert.

Istnieją dwa podstawowe rodzaje leasingu:

Leasing operacyjny jest umową podobną do dzierżawy. Ten rodzaj finansowania polega na tym, że leasingobiorca otrzymuje na pewien krótki, co najwyżej średni, okres czasu (do kilu lat) do używania środek trwały. Z tego tytułu płaci on raty leasingowi. Umowa tego leasingu zawiera możliwość jego odwołania.
Najczęściej umowy leasingu operacyjnego obejmują środki transportu, wyposażenie i sprzęt komputerowy oraz maszyny.

Formalnie leasingowany środek trwały nadal pozostaje własnością leasingodawcy i po wygaśnięciu umowy powinien do niego wrócić. Ma to także znaczenie dla bilansów obydwu podmiotów: leasingodawca uwzględnia go w swoich księgach i poddaje amortyzacji, leasingobiorca płaci tylko koszty, ale za to nie obciąża swoich pasywów kredytem zaciągniętym pod kupno środka.

Największą zaletą leasingu operacyjnego, jest to, że można wrzucić w koszty całość raty leasingowej. Druga nie mniej ważna korzyść wynika ze struktury tej raty i konstrukcji umowy. Otóż, mimo że formalnie leasing operacyjny to wypożyczenie środka (po upływie okresu umowy powinno się go oddać), większość tego typu kontraktów zawiera opcję odkupienia przedmiotu leasingu przez leasingobiorcę. Dodać należy, że leasingodawca poddaje z reguły środki przyśpieszonej amortyzacji, w wyniku, czego po okresie umowy odsprzedawany jest on za niewielką kwotę (z reguły 10-20% wartości początkowej).

Leasing finansowy w swej istocie zbliżony do kredytu, gdyż obejmuje cały okres eksploatacji środka trwałego i nie zawiera klauzuli odwołalności. Ten rodzaj finansowania, w porównaniu do leasingu operacyjnego, cechuje się przede wszystkim tym, że to w bilansie leasingobiorcy występuje środek trwały poddawany leasingowi i to leasingobiorca poddaje go amortyzacji.

Umowy leasingu finansowego zawierane są z reguły na dłuższe okresy (nawet kilkadziesiąt lat) i obejmują najczęściej droższe środki trwałe: nieruchomości, prawa majątkowe, środki transportu.
Leasing finansowy i jego koszt najczęściej porównywany jest do długoterminowego kredytu inwestycyjnego.

8.Faktoring

Faktoring jest jedną z form finansowania należności od odbiorców. Polega on na szybkim i krótkoterminowym finansowaniu sprzedaży towarów i usług przez faktora, którym najczęściej jest bank lub powołana przez niego spółka zależna (spółka faktoringowa),który pośredniczy w realizacji rozliczeń pomiędzy dostawcą a odbiorcą.

Dostawca towarów lub usług zwany faktorantem podpisuje z faktorem umowę o charakterze ciągłym na prowadzenie faktoringu. Faktor odkupuje od dostawcy bieżące należności wynikające z umów sprzedaży bądź świadczenia usług, a następnie zajmuje się ich egzekwowaniem. Po dokonaniu każdej sprzedaży dostawca przekazuje fakturę faktorowi, który natychmiast wypłaca mu 70% do 80% należności. Pozostała część należności, po potrąceniu kosztu finansowania (ok. 20% w skali roku liczone od pierwszej wypłaty) i prowizji faktora (ok. 1%) wypłacana jest po uregulowaniu należności przez dłużnika. Cała procedura przebiega szybciej niż w przypadku udzielania pożyczki bądź kredytu - sprzedający otrzymuje pieniądze w przeciągu 2-3 dni.

Umowa faktoringowa nie powoduje powstania zobowiązania, a tylko przeniesienie (cesję) stwierdzonej fakturą należności korzystającej z faktoringu firmy na rzecz banku lub innej wyspecjalizowanej firmy. Jest ona zawierana na pewien określony czas (zwykle do l roku), określana jest w niej także maksymalna kwota wykupionych jednocześnie wierzytelności faktoranta, (kwota ta nazywana jest limitem faktoringowym). Limit ten odnawia się w miarę płacenia przez dłużników za poprzednio wykupione wierzytelności. Umowa określa również minimalną kwotę pojedynczej faktury objętej wykupem.

W praktyce wyróżnia się następujące rodzaje faktoringu:
•faktoring pełny, w którym faktor przejmuje pełne ryzyko związane z odzyskaniem wierzytelności od dłużnika i nie ma w tym względzie regresu w stosunku do faktoranta,
•faktoring niepełny, gdzie faktorowi przysługuje prawo do regresu w stosunku do faktoranta w przypadku gdy dłużnik nie spłaca wierzytelności w określonym terminie - w tym wypadku, faktorant musi zapłacić całą kwotę faktorowi i samemu zająć się windykacją należności od dłużnika.
•Faktoring mieszany, gdy faktor przejmuje pełne ryzyko, ale tylko do określonej kwoty

Oczywiście korzystniejszym dla firmy wariantem jest faktoring pełny, jednak wiąże się on z większymi kosztami (faktor oczekuje premii za większe ryzyko). Poza tym w praktyce banki niechętnie zawierają umowy faktoringu pełnego (muszą w tym celu sprawdzać kondycję finansową każdego objętego nim odbiorcy), dlatego większość stanowią umowy faktoringu niepełnego. Mimo wszystko faktoring jest bardzo wygodnym źródłem finansowania bieżącej działalności, gdyż znakomicie poprawia płynność finansową firmy. W przypadku małych i średnich przedsiębiorstw wskazuje się na następujące motywy zawierania transakcji faktoringowych:
1Potrzeba finansowania umów przy braku własnych środków, spowodowana np. dążeniem do rozpoczęcia nowych inwestycji,
2Brak nowoczesnego zaplecza administracyjnego i księgowego przy wzroście produkcji, usług czy sprzedaży,
3Potrzeba zabezpieczenia przed zwłoką w zapłacie podwykonawców czy administracji publicznej, będącej kontrahentem umów,
4Konieczność udzielania stałych kredytów klientom w przypadku prowadzenia handlu hurtowego,
5Trudności w dostępie do kredytu wynikającego z prowadzenia określonego rodzaju działalności usługowej,

9.Forfaiting

Forfaiting jest sposobem finansowania rozliczeń pomiędzy eksporterem a importerem. Polega na zbyciu przez eksportera wierzytelności o odroczonym terminie płatności, zabezpieczonych w formie weksla własnego importera lub traty (weksla trasowanego) poręczonymi przez bank importera (zaakceptowany przez bank - forfaitera) lub nieodwołalną akredytywą dokumentową, ewentualnie odrębną gwarancją bankową
Importer przekazuje eksporterowi weksel jako zapłatę za dostarczony towar. Eksporter odstępuje weksel bankowi i natychmiast otrzymuje od niego zapłatę pomniejszoną o dyskonto, nie ponosi przy tym odpowiedzialności za realizację weksla. Bank - forfaiter dyskontuje weksel bez prawa regresu do eksportera, a więc na własne ryzyko. Weksel importera musi być poręczony przez jego bank, ryzyko banku nie jest, więc duże. Kiedy nadchodzi termin płatności
Rodzaje forfaitingu:
1.Forfaiting właściwy - nabywca wierzytelności przejmuje na siebie całe ryzyko jej ściągalności
2.Forfaiting niewłaściwy - zbywcę obciążają rozmaite rodzaje ryzyka związanego z wierzytelnością
3.Forfaiting poszerzony - instytucja forfaitingowa zawierająca umowę zobowiązuje się do spełnienia dodatkowych świadczeń (np. uzyskania wymaganych zezwoleń lub przeprowadzenia badań rynku)
4.Forfaiting pośredni - instytucja forfaitingowa nie nabywa wierzytelności bezpośrednio od wierzyciela, lecz od innej instytucji forfaitingowej
5.Forfaiting tajny - umowa zostaje zawarta bez wiedzy dłużnika

10.Franchising

Franchising nie jest formą finansowania w ścisłym tego słowa znaczeniu. Może on w znacznym stopniu ułatwić rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej, a także ograniczyć początkowe koszty związane z inwestycjami, bieżącym finansowaniem działalności i marketingiem, a co za tym idzie zapotrzebowanie na zewnętrzne źródła finansowania.

Franchising jest długoterminową umową udzielenia biorcy przez dawcę pozwolenia na używanie jego firmy tzn. nazwy, znaków towarowych, nazw handlowych, związanych z prowadzeniem działalności technologii i systemów dystrybucji, otrzymujemy również szkolenia, instrukcje, towary, a niekiedy nawet wyłączność terytorialną? Biorca natomiast zobowiązany jest do sprzedaży firmowych towarów lub usług dawcy oraz przestrzegania formy ich prezentacji i serwisu. Dawcami są najczęściej duże, znane na rynku firmy, często są to międzynarodowe korporacje. Biorcami są natomiast prywatne firmy lub osoby dopiero rozpoczynające działalność gospodarczą. W systemie franchisingu działają firmy takie jak: Mc Donalds, Pizza Hut, Burger King, Benetton, Bata, Coca-Cola, Pepsi-Cola, Rema 1000, Ford i wiele innych międzynarodowych korporacji, a z firm polskich min: Orbis, Karen Notebook, Gabriel.

Wynagrodzeniem dla dawcy, a kosztem dla biorcy są opłaty licencyjne i opłaty w formie stałych kwot miesięcznych lub określonego procentu (najczęściej w granicach 3-10%) od obrotów płacone na rzecz dawcy. Korzyści z franchisingu w kontekście finansowym to przede wszystkim:
2możliwość uzyskania pomocy finansowej w formie pożyczki lub udziału franchisodawcy w kosztach inwestycji,
3możliwość dzierżawy sprzętu, nabywanego przez dawcę, przez biorcę,
4dostarczanie przez dawcę elementów wyposażenia lokalu,
5finansowanie przez dawcę majątku obrotowego (opóźnione terminy płatności),
6ograniczenie kosztów marketingu (promocji i reklamy), szkoleń pracowników itp.,
7zwiększony poziom bezpieczeństwa (korzystanie z "opieki" silnego partnera),
8biorca korzysta z renomy dawcy, co poprawia jego wiarygodność kredytową w bankach, oraz pozycję w negocjacjach handlowych z kontrahentami.

Franchising jest formą odpowiednią dla przedsiębiorców niemających wizji stworzenia-wielkiej firmy, chcących poprzestać na małym i przynoszącym przyzwoite dochody przedsiębiorstwie, ceniących bezpieczeństwo bardziej niż niezależność i w niewielkim stopniu skłonnych do ponoszenia ryzyka.

11.Fundusze Venture Capital

Venture capital jest to średnio i długoterminowy kapitał inwestycyjny wnoszony na ograniczony czas przez inwestorów zewnętrznych do małych i średnich przedsiębiorstw dysponujących innowacyjnym produktem. Produkt taki stwarza wysokie ryzyko niepowodzenia inwestycji, ale jednocześnie, w przypadku sukcesu na rynku, zapewnia inwestorom znaczący przyrost wartości zainwestowanego kapitału. W razie dużego sukcesu partycypują w dużej części w zyskach z tego przedsięwzięcia, bądź np. stają się współwłaścicielami firmy (mają 40% bądź więcej kapitału własnego lub posiadają akcje uprzywilejowane firmy). Fundusze VC otrzymują wiele propozycji współpracy, ale większość z nich jest zazwyczaj odrzucana. Wybierane są pomysły najlepsze.

Kapitał, jaki otrzymuje młoda firma od funduszu venture capital nie jest kapitałem spekulacyjnym, nastawionym na szybki zysk. Jest on inwestowany średnio na 5 lat, w zależności od fazy rozwoju przedsięwzięcia oraz od polityki funduszu. Oprócz kapitału, spółka może liczyć na wsparcie organizatorskie i menedżerskie. Fundusz czuwa też na bieżąco nad efektywnością zainwestowanych pieniędzy i kontroluje stan wykonywanych zadań. Jest, więc aktywnym partnerem dla przedsiębiorcy.

Po ustabilizowaniu pozycji rynkowej Venture capital odsprzedają posiadane udziały wprowadzając akcje firmy na giełdę, znajdując inwestora branżowego lub odsprzedając posiadane akcje pozostałym właścicielom, w zależności od tego, która forma przyniesie im najwyższy zysk.

Ponieważ fundusze VC zainteresowane są wzrostem wartości firmy, ich interes jest zbieżny z interesem dotychczasowego właściciela. Nie będą także wywierane naciski na realizację bieżących zysków (np. w formie dywidendy). Fundusze realizują politykę zatrzymywania zysków w przedsiębiorstwie. Powoduje to szybszy przyrost wartości firmy. Jednakże przedsiębiorca rozpoczynający współpracę z VC musi się liczyć z częściową utratą kontroli nad swoją firmą. Fundusze są, bowiem bardzo aktywne w sferze zarządzania, co zwykle wychodzi firmie na dobre, ponieważ oprócz kapitału zyskuje także kadrę kwalifikowanych menadżerów. Należy pamiętać, że osoba, która doskonale radziła sobie z zarządzaniem małą firmą, zatrudniającą kilkanaście osób nie zawsze poradzi sobie w kierowaniu firmą zatrudniającą 200 osób posiadająca rozbudowaną sieć dystrybucji.

Fundusze VC mogą w niektórych przypadkach podjąć się finansowania przedsięwzięcia już od fazy pomysłu, częściej jednak angażują się w już istniejące firmy umożliwiając im przebicie się z innowacyjnym produktem na rynku i wspomagając je w ekspansji. Na polskim rynku mamy wiele przykładów spektakularnych sukcesów firm wspieranych przez VC - wystarczy wymienić nazwy takie jak: LUKAS, Computerland, Polish Energy Partners czy Beveriy Hilis Video.

Od strony firmy ubiegającej się o wsparcie finansowe z rynku VC ważne jest przy wyborze instytucji finansującej zwrócenie uwagi na:
•Jaką siłę finansową posiada dana instytucja,
•W jakich okolicznościach zechce ona wycofać się z przedsięwzięcia, gdy powiedzie się ono,
•Jak duży udział w zyskach chce zdobyć firma VC,
•Jakie kontakty ma firma VC na rynku (mogą one być wykorzystane w dalszej działalności projektu),
•Jak duży wpływ na firmę chce wywierać instytucja VC, oraz jakich ma specjalistów, którzy mogliby pomóc w zarządzaniu nowopowstałą spółką.

Największe znaczenie fundusze venture capital mają w początkowej fazie działalności firmy. Później jest ona w stanie korzystać z całej gamy pozostałych źródeł finansowania dostępnych na rynku.

12.Centralna Tabela Ofert

Bardzo ważną instytucją, organizującą obrót na pozagiełdowym rynku papierów wartościowych, jest Centralna Tabela Ofert (CeTO). CeTO S.A. powstała w 1996 r. Jej podstawowym zadaniem jest wspomaganie rozwoju małych, dynamicznych spółek o stosunkowo krótkiej historii, mających dobre perspektywy rozwoju, poszukujących środków na rozszerzenie skali działalności i wzmocnienie pozycji na rynku.

O popularności rynku pozagiełdowego wśród emitentów decydują głównie:
•brak obowiązku sporządzania prospektu emisyjnego przy wchodzeniu do obrotu - zamiast tego firma jest zobowiązana przygotować znacznie uboższe w treść, a co za tym idzie dużo tańsze memorandum informacyjne,
•radykalnie mniejsze niż w przypadku giełdy wymogi dopuszczeniowe oraz mniejsze obowiązki informacyjne,
•likwidacja wszelkich wymogów progowych, co do wielkości czy rozmiarów działalności przedsiębiorstwa, otwierająca rynek na "start-upy" i bardzo małe firmy.

Ważne jest, by kandydujące spółki miały zdrowe fundamenty finansowe lub realistyczny biznes plan - w przypadku spółek inicjujących działalność. Planowane jest stworzenie systemu "Autoryzowanych Doradców", domów maklerskich - uczestników rynku oraz firm konsultingowych, które swoim autorytetem będą uwiarygodniać spółki aspirujące do notowań na rynku. Doradca zapewni spółce know-how, znacznie usprawniając przechodzenie przez procedurę dopuszczeniową, przeprowadzanie kolejnych emisji czy prowadzenie polityki informacyjnej.

Wprowadzenie oraz obrót papierami wartościowymi na rynku pozagiełdowym.

O wprowadzenie papierów na rynek pozagiełdowy może starać się spółka:
•której papiery zostały dopuszczone do publicznego obrotu,
•która nie jest w stanie upadłości lub likwidacji
•jeżeli bezpieczeństwo obrotu jej papierami nie jest zagrożone.

Wprowadzenie akcji spółki na CeTO wymaga złożenia przez spółkę pisemnego wniosku do Rady Nadzorczej Centralnej Tabeli Ofert. Wniosek o dopuszczenie papierów wartościowych do obrotu pozagiełdowego na CeTO może być złożony jeszcze przed rejestracją papierów w Krajowym Depozycie (KDPW). Rozpatrywanie wniosku przez Radę Nadzorczą i postępowanie przed KDPW może odbywać się równolegle, co skraca znacznie okres oczekiwania na debiut. Po dopuszczeniu akcji do obrotu przez Radę Nadzorczą i ich zarejestrowaniu w depozycie Zarząd Centralnej Tabeli Ofert określa, z uwzględnieniem propozycji emitenta, termin rozpoczęcia obrotu i wielkość jednostki obrotu. Pierwsze notowanie akcji na CeTO następuje w ciągu 14 dni od podjęcia uchwały dotyczącej powyższych ustaleń.

Rynek pozagiełdowy działa na nieco innych zasadach niż rynek giełdowy. Siedziba Centralnej Tabeli Ofert nie jest tożsama z lokalizacją rynku. CeTO nie posiada jednego parkietu, na którym scentralizowany jest obrót papierami wartościowymi. Do siedziby spływają jedynie informacje o złożonych ofertach i uzgodnionych transakcjach. Charakterystyczne jest to, że na CeTO istnieje możliwość negocjowania cen i wielkości ofert. W transakcjach zawieranych na CeTO mogą uczestniczyć domy maklerskie - akcjonariusze spółki Centralnej Tabeli Ofert S.A. Można wśród nich wyróżnić:
•podmioty pośredniczące (realizują zlecenia inwestorów),
•podmioty działające na własny rachunek,
•podmioty organizujące rynek (market makers).

Zadaniem podmiotu organizującego rynek dla określonego papieru wartościowego jest stała gotowość do zawierania transakcji kupna i sprzedaży tego papieru po podawanej przez siebie cenie. Podmiot organizujący rynek na żądanie innego uczestnika obrotu zawiera transakcję po cenie, którą podał. Organizatorzy pełnią swoje funkcje w odniesieniu do wybranych papierów działając na zlecenie spółek. Jeszcze przed wprowadzeniem papierów na rynek spółka może zawrzeć porozumienie z organizatorem rynku. Gwarantuje to płynność obrotu i ciągłość wyceny jej papierów.

Wprowadzenie papierów wartościowych do publicznego obrotu przynosi spółce korzyści, które może ona wykorzystać do dalszego rozwoju i umacniania pozycji na rynku. Wśród nich należy wymienić między innymi możliwość pozyskania nowych kapitałów na finansowanie rozwoju i dalszej działalności, czy zwiększenie płynności papierów spółki, co znacznie podnosi ich atrakcyjność w oczach inwestorów. Ścisły związek z obrotem papierami wartościowymi na rynku regulowanym ma również kwestia rynkowej wyceny papierów spółki.

Koncentracja popytu i podaży na rynku publicznym pozwala na obiektywną wycenę papierów wprowadzonych do obrotu, a tym samym także ocenę działalności i wyników osiąganych przez spółkę. Im więcej papierów wartościowych spółki znajduje się w obrocie, tym większa jest ich płynność i bardziej obiektywna wycena rynku. Z obecnością papierów wartościowych w publicznym obrocie wiąże się również bezpłatna reklama spółki w środkach masowego przekazu. Radio, prasa, telewizja codziennie podają informacje dotyczące sytuacji finansowej spółek publicznych oraz dane o najważniejszych wydarzeniach mających w nich miejsce. Pozwala to na stałą obecność nazw spółek w mediach i dzięki temu korzystanie z reklamy, na którą wiele z nich nie mogłoby sobie w inny sposób pozwolić.

Poprzez wejście do publicznego obrotu może być również tworzona renoma spółki, której dobre wyniki gospodarowania budują zaufanie inwestorów i stabilizują sytuację samej spółki. Renoma wiąże się ściśle z polityką informacyjną spółki publicznej. Spółka publiczna, przekazująca na bieżąco informacje o swojej sytuacji zwiększa swoją wiarygodność w oczach banków i ewentualnych kontrahentów handlowych zarówno krajowych, jak i zagranicznych.

Doświadczenia zebrane podczas kontaktów z potencjalnymi emitentami pokazały, iż właściciele firm, upatrując jednej z szans rozwoju swojej działalności w rynku pozagiełdowym, poszukują kapitału na sfinansowanie kosztów związanych z wejściem na rynek kapitałowy oraz sfinansowanie okresu działalności spółki poprzedzającego debiut. O pomoc zwracają się najczęściej do banków, funduszy inwestycyjnych lub funduszy poręczeniowych.

Z dotychczasowych kontaktów CeTO z tymi instytucjami wynika natomiast, że podstawową barierą uczestniczenia w finansowaniu pomostowym jest dla tych instytucji brak taniego i skutecznego mechanizmu zakończenia inwestycji.

13.Emisja krótkoterminowych papierów dłużnych

Krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw zwane także skryptami dłużnymi lub papierami komercyjnymi są źródłem krótkoterminowego finansowania działalności przedsiębiorstw, co oznacza, iż uzyskane z nich środki przedsiębiorstwo może wykorzystywać na podtrzymywanie swojej bieżącej płynności, czyli regulowanie bieżących zobowiązań.

Krótkoterminowe papiery dłużne są instrumentem rynku pieniężnego. W swej istocie podobne są do klasycznego kredytu bankowego, jednakże w porównaniu z nim to źródło finansowania jest tańsze i bardziej elastyczne. Praktycznie krótkoterminowe papiery dłużne są pożyczką udzielaną przedsiębiorstwu przez uczestników rynku pieniężnego, czyli inwestorów. Należą do grupy papierów wierzytelnościowych, co oznacza, że emitent w terminie zapadalności papieru winien zwrócić zaciągniętą pożyczkę. Papiery te sprzedawane są z dyskontem, czyli poniżej ceny nominalnej, natomiast zwrot następuje wg wartości nominalnej.

Papiery te należą wprawdzie do instrumentów krótkoterminowego finansowania, jednakże poprzez ich rolowanie (odnawianie emisji, zastępowanie nową emisją emisji poprzedniej) przedsiębiorstwo może je posiadać także w okresach średnich i finansować z nich swoje przedsięwzięcia inwestycyjne. Oznacza to, iż finansowanie działalności przedsiębiorstwa w okresie średnim odbywa się wg stóp procentowych krótkoterminowych, które są niższe od stóp procentowych w okresie średnim.

Krótkoterminowe skrypty dłużne przedsiębiorstw w Polsce mogą być emitowane w trzech formach:
•obligacje (egzekucja długu odbywa się tu w oparciu o ustawę o obligacjach);
•weksle (egzekucja długu odbywa się w oparciu ustawy wekslowej);
•bony komercyjne emitowane w oparciu o przepisy Kodeksu Cywilnego.

Krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw należą do grupy papierów dyskontowych, co oznacza, iż wpływy netto emitenta wynikają z pomniejszenia wartości nominalnej emisji o dyskonto i prowizję pobierane przez organizatora emisji.

Krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw są papierami wierzytelnościowymi wykorzystywanymi przez przedsiębiorstwa do regulowania swej bieżącej płynności finansowej, są instrumentem rynku pieniężnego. Ich ceną jest dyskonto. Swym charakterem zbliżone są do klasycznego kredytu bankowego, jednakże są znacznie tańsze i bardziej elastyczne od kredytu. Rynek pierwotny krótkoterminowych papierów dłużnych ma miejsce w momencie wykupu emisji od emitenta przez organizatora emisji (agenta), który to organizuje dla tych papierów rynek wtórny. Agent wykupuje papiery z rynku wtórnego w terminie ich zapadalności. Poprzez emisję krótkoterminowych papierów dłużnych przedsiębiorstwo zwiększa swą wiarygodność na rynku finansowym oraz buduje na nim swój wizerunek.

14.Weksel

Weksel jest papierem wartościowym, w którym wystawca bądź wskazana przez niego osoba zobowiązuje się do bezwarunkowego zapłacenia w oznaczonym czasie i do rąk osoby wymienionej w wekslu (remitenta) określonej kwoty.

Weksel może stanowić formę krótkoterminowego kredytu, może być wykorzystywany jako forma zapłaty w transakcjach kupna - sprzedaży, jako zabezpieczenie kredytu. Poza tym, może być używany także do regulowania należności w wielu operacjach gospodarczych niezwiązanych ze sobą, dzięki przenoszeniu praw z niego na inne osoby.

W zależności od osoby dłużnika wyróżnia się:
•weksel własny (sola) - wystawca weksla zobowiązuje się w nim do zapłaty określonej kwoty. Jeżeli twojej firmie brakuje środków na zapłatę zobowiązań, możesz wystawić wierzycielowi weksel.
•weksel trasowany (weksel ciągniony) - wystawca zleca wskazanej w wekslu osobie (trasatowi) zapłacenie określonej kwoty na rzecz osoby trzeciej (remitenta). Kiedy twoja firma jako producent nie jest w stanie zapłacić za dostawę materiałów dopóki odbiorca produktów nie ureguluje wobec ciebie zobowiązań, weksel trasowany rozwiązuje ten problem. Wystawiając go polecasz odbiorcy (trasatowi), aby bezpośrednio uregulował twoje zobowiązania wobec dostawcy. Weksel jest dokumentem, w którym jako wystawca możesz zobowiązać odbiorcę twoich produktów (zwanego trasatem) do zapłaty określonej sumy twojemu dostawcy, którego nazwisko będzie wyszczególnione na wekslu.

W zależności od osoby remitenta rozróżnia się:
•weksel na zlecenie - upoważnia do przeniesienia prawa do wierzytelności w drodze indosu. Aby indosować weksel, czyli przekazać swoje prawa z weksla na inną osobę, wystarczy napisać na jego odwrocie np. "Ustępuję na rzecz (imię i nazwisko)" (indos imienny), "Indosuję" (indos in blanco) lub "Ustępuję na zlecenie okaziciela" (indos na okaziciela) i podpisać się. Każdy dodatkowy podpis na wekslu jest dodatkową gwarancją spłaty długu
•weksel imienny - zawiera ścisłe określenie osoby remitenta
•weksel na okaziciela

Oprócz tych rodzajów weksli można się również spotkać z tak zwanymi wekslami in blanco, które celowo wystawiane są w stanie niezupełnym tzn. nie posiadają wszystkich koniecznych dla ważności weksla elementów (zwykle sumy wekslowej, terminu płatności itp.). Ten rodzaj weksla jest często stosowany w celu zabezpieczenia np. kredytu bankowego. Jego zaletą jest to, że nie zamraża gotówki.

Aby weksel był ważny, nie musi być wystawiony na blankiecie wekslowym. Wystarczy wypisać go na zwykłej kartce papieru, ale musi zawierać określone przez prawo elementy takie jak:
•słowo "weksel" w tekście dokumentu w języku, w jakim go wystawiono
•bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej
•nazwisko osoby na rzecz, której ma być dokonana zapłata
•oznaczenie terminu i miejsca płatności
•data i miejsce wystawienia weksla
•podpis wystawcy

Oprócz tego weksel trasowany musi zawierać nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata)
Sposoby realizacji weksla

Weksle mogą być płatne:
•za okazaniem - zawiera klauzulę "za okazaniem"; płatny przy przedstawieniu, ale w tym samym roku, w którym był wystawiony
•w pewien czas po okazaniu - zawiera formułę np. "8 dni po okazaniu";płatny w ciągu roku od wystawienia
•w pewien czas po dacie - zawiera formułę np. "3 tygodnie po dacie"

15.Finansowanie MSP z funduszy unijnych i programów bilateralnych
Głównym dotychczasowym źródłem pomocy dla MSP ze strony Unii Europejskiej jest fundusz Phare (Poland and Hungary: Assistance for Restructuing their Economies). Fundusz ten powstał w 1989 roku i jego celem jest wspieranie przemian politycznych i gospodarczych w Polsce i na Węgrzech. Stopniowo powiększał się krąg beneficjentów programu, z którego korzysta obecnie 10 państw stowarzyszonych z Unią Europejską oraz Albania, Macedonia, Bośnia i Hercegowina.
Środki z programu Phare są dostępne dla wszystkich kwalifikujących się do ich otrzymania niezależnie od sektora i branży. W sumie Polska jest w stanie otrzymać 400-450 mld Euro rocznie.
Bardzo istotnym elementem programu Phare jest Program Rozwoju Przedsiębiorstw Eksportowych – Phare 2000 i Phare 2001. Głównym celem jest opracowanie i wdrożenie Planów Rozwoju Eksportu Przedsiębiorstwa, w tym strategii rozwoju przedsiębiorstwa i strategii rozwoju rynków eksportowych. W przypadku rozwoju przedsiębiorstwa Phare przewiduje przygotowanie przedsiębiorstwa do konkurowania na rynkach europejskich poprzez projekt i opracowanie produktu, osiągnięcie odpowiedniej jakości produktu, opracowanie technologii i nabycie kwalifikacji.
W edycji programu Phare 2001 pojawił się nowy element, mianowicie Program Rozwoju Nowych Przedsiębiorstw Internetowych. Środki mają być przeznaczone na dwa główne cele: współfinansowanie kosztów usług doradczych świadczonych przez konsultantów akredytowanych przez PARP oraz współfinansowanie kosztów operacyjnych związanych z fazą rozpoczynania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę i umacnianiem jego pozycji na rynku. Wysokość dotacji na koszty usług doradczych jest przewidziana do 5 tys. Euro, natomiast dofinansowanie kosztów operacyjnych powinno się znaleźć w przedziale od 3 do 5 tys. Euro.

Alternatywną propozycją są programy bilateralne, które mają na celu wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. Głównymi sześcioma krajami oferującymi powyższe programy są Stany Zjednoczone, Kanada, Niemcy, Szwajcaria, Szwecja i Dania. Zakres usług tych programów jest bardzo szeroki i obejmuje pomoc w zakresie finansowania, konsultacje specjalistów, ale także kojarzenie partnerów biznesowych z krajów ojczystych.

17.Mentalność kredytowa małego przedsiębiorstwa.

Charakterystyczną cecha popytu małego przedsiębiorstwa na kredyt bankowy jest mentalność kredytowa właściciela. Wywiera ona także wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa na rynku małego kredytu bankowego i określa możliwości wzajemnego dostosowania się popytu przedsiębiorstwa tej wielkości na mały kredyt bankowy do jego podaży. Mentalność kredytowa jest zatem istotnym czynnikiem, który musi być brany pod uwagę w analizie rynku małego kredytu bankowego jako jedna z determinant jego strony popytowej.

Postawa właściciela małego przedsiębiorstwa wobec kapitału obcego jest odmienna od jego postawy wobec kapitału własnego; różnica ta wywiera wpływ na jego decyzje finansowe: kapitał obcy jest traktowany z niechęcią i lękiem, natomiast kapitał własny – silnie preferowany. Postawa właściciela przedsiębiorstwa tej kategorii wobec kapitału obcego zawiera dwa istotne komponenty:
1.Ekonomiczny – kapitał obcy zawsze pociąga za sobą koszty, w przeciwieństwie do kapitału własnego. Preferencja kapitału własnego w finansowaniu przedsiębiorstwa jest zatem pod tym względem decyzją uzasadnioną z ekonomicznego punktu widzenia, ponieważ podnosi poziom ekonomicznej racjonalności procesów finansowych przedsiębiorstwa i przyczynia się do rentowności kapitału.
2.Socjokulturowy – preferencja dla kapitału własnego wynika z systemu wartości przedsiębiorcy prywatnego, dla którego maksymalny zakres suwerenności prawnej i ekonomicznej w kierowaniu swoim przedsiębiorstwem jest wartością samą w sobie.
Główna teza, iż wielu przedsiębiorców z klasy średniej wykazuje odmienną postawę wobec korzystania z obcych środków finansowych, niż teoria przypisuje racjonalnie działającemu przedsiębiorcy, potwierdza się jednoznacznie. Odpowiedzialne za to w wielkiej mierze są, obok czynników ekonomicznych, czynniki socjokulturowe, jak „mentalność finansowa” i gotowość podejmowania ryzyka. Z tego można wyciągnąć wniosek, że użyteczna teoria zachowań przedsiębiorcy także musi uwzględnić czynniki socjokulturowe, co najmniej w takim stopniu, w jakim ma być stosowana wobec małych przedsiębiorstw prywatnych.

Z ogólnej postawy właścicieli przedsiębiorstw tej kategorii wynika dążenie do tego, aby finansowe zagadnienia przedsiębiorstwa rozwiązać przede wszystkim w granicach posiadanych zasobów kapitału własnego nawet wówczas, gdy pozyskanie kapitału obcego przyniosłoby pożądaną poprawę ekonomicznego stanu przedsiębiorstwa i uratowało je przed upadkiem. Negatywna postawa wobec kapitału obcego w ostatecznym rachunku - -w odróżnieniu od preferencji ekonomicznej dla kapitału własnego jako nie przysparzającego żadnych kosztów – wyraża się w ekonomicznej destrukcji podstaw egzystencji przedsiębiorstwa.

Postawy właścicieli wobec kapitału własnego oraz wobec kapitału obcego jako form finansowania przedsiębiorstwa zajmują zatem istotne miejsce w ramach czynników, które wyznaczają zakres trudności finansowych i możliwości ich rozwiązania przez małe przedsiębiorstwo. Odmienna postawa wobec kapitału obcego może wywierać hamujący wpływ na szanse rozwoju przedsiębiorstwa tej wielkości i utrudniać dopasowanie jego zasobów kapitałowych do pojawiających się na rynku możliwości wzrostu obrotów.

Mentalność kredytowa właściciela jako cecha popytu na kredyt bankowy jest wyrazem podstawowej, jakościowej cechy małego przedsiębiorstwa, jaką jest silne dążenie właściciela do utrzymania swojej prawnej i ekonomicznej samodzielności, które kształtuje nie tylko wewnętrzną strukturę i stosunki pracownicze w przedsiębiorstwie tej kategorii, ale także jego kontakty z otoczeniem ekonomicznym, w tym z bankiem i rynkiem kredytowym. Właściciel wybiera formę finansowania – z kapitału własnego lub obcego – z uwzględnieniem jej wpływu na możliwości utrzymania lub ograniczenia jej samodzielności prawnej i ekonomicznej. Właściciel ocenia zatem formę finansowania, biorąc pod uwagę jej wpływ na zakres samodzielności prawnej i ekonomicznej właściciela małego przedsiębiorstwa i przez to kształtują podstawy jego wyboru form i instrumentów finansowania.

Kapitał własny w małym przedsiębiorstwie nie podlega zwrotowi i nie pociąga za sobą żadnych kosztów. Bez ingerencji osób trzecich może on być przeznaczony na finansowanie dowolnego kierunku działalności przedsiębiorstwa. Z tych przyczyn kapitał własny jest oceniany przez właściciela jako bezpieczna forma finansowania, z którą nie jest związane ryzyko utraty równowagi finansowej i upadku przedsiębiorstwa.

Finansowanie z kapitału obcego może się natomiast z istotnymi negatywnymi konsekwencjami dla właściciela i przedsiębiorstwa.
1Po pierwsze kapitał obcy jest przekazany do dyspozycji przedsiębiorstwa tylko na określony z góry czas i pod rygorem konsekwencji prawnych i ekonomicznych podlega terminowemu zwrotowi. Zwrot kapitału obcego w przewidzianym terminie wymaga odpowiednio zrównoważonej polityki finansowej przedsiębiorstwa i dysponowania odpowiednią nadwyżką finansową w chwili rozpoczęcia spłaty zobowiązań finansowych wobec właściciela kapitału obcego.
2Po drugie, korzystanie z kapitału obcego wiąże się z jego oprocentowaniem i podnosi koszty własne przedsiębiorstwa, odpowiednio zmniejszając efektywność ekonomiczną finansowych kierunków działalności i nadwyżkę finansową.
3Po trzecie, przedsiębiorstwo otrzymuje kredyt tylko pod warunkiem uprzedniego udostępnienia bankowi wglądu w jego stan ekonomiczny i plany, a w sytuacji wysokiego ryzyka finansowania właściciel musi wyrazić zgodę na dalsze ograniczenie swojej prawnej i ekonomicznej samodzielności na rzecz kredytodawcy, dając mu prawo współdecydowania w strategicznych sprawach przedsiębiorstwa. Finansowanie z kapitału obcego wiąże się zatem z określonym ryzykiem ograniczenia samodzielności właściciela i z odstąpieniem określonych uprawnień władczych w przedsiębiorstwie na rzecz właściciela obcego kapitału.

W związku z odmiennymi konsekwencjami finansowania z kapitału własnego i obcego w literaturze przedmiotu wyróżnia się przedindustrialną i industrialną (lub przedkapitalistyczną i kapitalistyczną) mentalność kredytową.
Konsekwencją przedindustrialnej mentalności kredytowej jest unikanie przez małe przedsiębiorstwo kredytu bankowego na potrzeby finansowania działalności gospodarczej. Zasięg przedindustrialnej mentalności kredytowej jest wyznaczony przez wiek, wykształcenie i ogólną mentalność finansową właściciela (mentalność „hazardowa”, „racjonalna” lub „tradycyjna”) oraz wielkość jego przedsiębiorstwa. Prawidłowością ogólną jest, że im większe przedsiębiorstwo i mniejszy zasięg mentalności przedindustrialnej, tym większa skłonność właściciela do finansowania działalności przedsiębiorstwa z kredytu bankowego.

K. Oelschläger przeprowadził badania na próbie ponad 5000 właścicieli małych (oraz średnich) przedsiębiorstw przemysłowych w RFN w celu scharakteryzowania ich postaw wobec różnych form i instrumentów finansowych. Zgodnie z wynikami tych badań, ponad dwie trzecie właścicieli przedsiębiorstw o przedindustrialnej mentalności kredytowej w ostatnich latach przed rozpoczęciem badań pokrywało środkami własnymi zapotrzebowanie na kapitał, natomiast spośród właścicieli o mentalności industrialnej nie więcej niż jedna trzecia ograniczała się do samofinansowania. W konsekwencji różnych postaw finansowych stosunek kapitału własnego do kapitału ogółem wykazał duże różnice między właścicielami przedsiębiorstw o obu typach mentalności: wśród właścicieli o mentalności przedindustrialnej stosunek kapitału własnego do kapitału ogółem wynosił 59%, podczas gdy wśród właścicieli o industrialnej mentalności kredytowej tylko 29%. Udział właścicieli z bardzo dużym kapitałem własnym był największy w grupie przedsiębiorstw mniejszych.
Negatywna postawa wobec obcego kapitału jest zjawiskiem częstszym w mniejszych przedsiębiorstwach niż w większych.
Zgodnie z uzyskanymi wynikami badań empirycznych, rodzaj mentalności jest w dużej mierze zależny od wielkości przedsiębiorstwa.

Rodzaje mentalności kredytowej właścicieli przedsiębiorstw są istotne dla ich decyzji inwestycyjnych, ponieważ z procesem inwestowania związane jest wysokie ryzyko finansowe oraz konieczny jest wybór odpowiednich form finansowania i instrumentów finansowych. Właściciele o mentalności przedkapitalistycznej preferowali finansowanie z zysku przedsiębiorstwa, co wymagało od nich długoletniego gromadzenia środków własnych na cele inwestycyjne i ograniczenia aktywności inwestycyjnej w okresie gromadzenia środków własnych.

Według badań K. Oelschlägera można stwierdzić, że najbardziej rozpowszechnionym kredytem w przedsiębiorstwie tej wielkości był kredyt krótkoterminowy o małym ryzyku, służący finansowaniu obrotów przedsiębiorstwa. Znacznie rzadziej korzystano natomiast z kredytu długoterminowego, obciążonego większym ryzykiem niż kredyt krótkoterminowy i przeznaczonego na cele inwestycyjne. Zatem wielkość przedsiębiorstwa była czynnikiem determinującym gotowość właściciela przedsiębiorstwa tej kategorii do podejmowania ryzyka.

Dalsze wyniki badań empirycznych wykazują, iż dla postawy wobec kapitału obcego istotna jest nie tylko mentalność kredytowa właściciela przedsiębiorstwa, ale także jego stosunek do poszczególnych instrumentów obcego finansowania, które w różnym zakresie mogą modyfikować ryzyko zmiany stosunków własnościowych. Wyniki te świadczą też o tym, iż właściciele przedsiębiorstw tej wielkości uzupełniają go w określonej kombinacji kredytem bankowym i udziałami kapitałowymi.

Koncepcja mentalności kredytowej K. Oelschlägera wydaje się przydatna w interpretacji postaw finansowych polskich właścicieli małych (jak i średnich) przedsiębiorstw oraz niektórych zjawisk ekonomicznych w okresie transformacji systemu ekonomicznego. Wyniki badań empirycznych upoważniają do wstępnego wniosku, że większość małych (i średnich) przedsiębiorstw w Polsce zaciąga przede wszystkim krótkoterminowy kredyt bankowy, unikając długotrwałej zależności od banku i niebezpieczeństwa istotnego ograniczenia suwerenność ekonomicznej i prawnej właściciela w przypadku trudności ze spłatą kredytu. Przedindustrialna mentalność kredytowa właścicieli i niedostateczna umiejętność racjonalnej pracy z kredytem bankowym mogą pociągać za sobą niewykorzystanie szans rozwojowych przedsiębiorstwa. Można zaryzykować tezę, iż kreacja przez bank taniego i łatwego kredytu inwestycyjnego dla sektora małych (jak również średnich) przedsiębiorstw może nie prowadzić do wzrostu aktywności inwestycyjnej w odpowiedniej proporcji.
Duży nacisk na finansowanie – szczególnie projektów inwestycyjnych – z zysku i unikanie zależności od kapitału obcego były uzasadnione wysokim oprocentowaniem kredytów bankowych w okresie, gdy bank centralny prowadził restrykcyjną politykę pieniężną w celu stłumienia inflacji. Natomiast utrzymywanie się tendencji do samofinansowania w okresie spadku oprocentowania kredytów może mieć przyczynę w przedkapitalistycznej mentalności przynajmniej części właścicieli i w ich dążeniu do utrzymania zakresu suwerenności ekonomicznej i prawnej w kierowaniu przedsiębiorstwem.

Można przypuszczać, że przedindustrialna mentalność kredytowa była mocno podtrzymywana w wyniku licznych wypadków utarty równowagi finansowej i upadku przedsiębiorstw. Szczególnie dużą rolę w nadmiernym zadłużeniu i upadku przedsiębiorstw w pierwszych latach transformacji mógł odegrać brak doświadczenia przedsiębiorców w racjonalnym wykorzystywaniu kredytu bankowego w warunkach gospodarki rynkowej.