Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej

Gość

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej jest aktem prawnym zawierającym ograniczenia zasad wolności gospodarczej. Osoba rozpoczynająca działalność gospodarczą znajdzie tam odpowiedzi na pytanie jak założyć jednoosobową firmę, podstawowe definicje prawne oraz sformułowania objaśniające, kto jest, a kto nie jest przedsiębiorcą. Wspomniane definicje mają duże znaczenie praktyczne dla osób, które zainteresowane są rolnictwem i chcą prowadzić działalność wytwórczą w zakresie upraw rolnych oraz hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa czy rybactwa śródlądowego. Osoby te nie zostają przedsiębiorcami w rozumieniu tej ustawy. Podobnie, jeżeli rolnik wynajmuje pokoje, sprzedaje posiłki domowe czy świadczy inne usługi związane z pobytem turystów, nie ma on potrzeby rejestrowania własnej firmy i ponosić jakichkolwiek opłat z tego tytułu. Rolnika obowiązują też inne zasady opodatkowania.

Art.. 1.
Ustawa reguluje podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności
gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zadania organów
administracji publicznej w tym zakresie.

Art. 2.
Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana,
handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze
złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Art. 4.
1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i
jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, której odrębna ustawa
przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność
gospodarczą.
2. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie
wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Należy pamiętać, że w kontekście tego przepisu to wspólnik, nie spółka, jest przedsiębiorcą. Dlatego każdy wspólnik spółki cywilnej musi dokonać rejestracji czy to w ewidencji działalności gospodarczej (osoba fizyczna), czy też w Krajowym Rejestrze Sądowym . W u.s.d.g. poszerzono definicję działalności gospodarczej o zawodową. W praktyce oznacza to, że obowiązek rejestracyjny ciąży teraz także na przedstawicielach wolnych zawodów, którzy muszą zostać wpisani do ewidencji działalności gospodarczej.

2.
Warto dodać, że ustawa określa także definicję małego i średniego przedsiębiorcy, jak również wprowadziła zupełnie nową definicję mikroprzedsiębiorcy. Jest to o tyle istotne, że po wprowadzonych zmianach progi wartości obrotu zostały podwyższone, co oznacza, że większa liczba przedsiębiorców uzyska korzystny dla nich status (tj. małego, średniego lub mikro-przedsiębiorcy) w razie ubiegania się o przyznanie pomocy publicznej, np. z funduszy strukturalnych UE.

Mały przedsiębiorca to taki, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekarczający równowartości w złotych 10 mln Euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych powyższej kwoty.

Za średniego przedsiębiorcę uważa się takiego, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników, zaś jego roczny dochód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekroczył równowartości w złotych 50 mln Euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 mln Euro.

Natomiast jako mikroprzedsiębiorca określany jest przedsiębiorca, w przypadku którego poziom zatrudnienia, o którym mowa powyżej wyniósł średniorocznie mniej niż 10 pracowników, a osiągany przez niego obrót netto lub suma aktywów nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów Euro.

Aby w pełni korzystać z praw przysługujących mikro-, małym i średnim przedsiębiorcom musi być spełniony jeszcze jeden warunek. W żadnym z wymienionych przedsiębiorstw nie może posiadać inny przedsiębiorca, Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego:
• 25% i więcej wkładów, udziałów lub akcji
• prawa do 25% i więcej udziału w zysku
• 25% i więcej głosów w zgromadzeniu wspólników, walnym zgromadzeniu.
3.
Ustawa znacznie ogranicza formalności, przede wszystkim poprzez wprowadzenie systemu pełnej rejestracji przedsiębiorcy w pierwszym organie rejestrowym. Oznacza to, że wraz z wnioskiem o wpis do ewidencji działalności gospodarczej lub rejestru przedsiębiorców w KRS można złożyć wniosek zawierający żądanie: wpisu do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON), zgłoszenia identyfikacyjnego albo aktualizacyjnego, zgłoszenia płatnika składek, lub zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych. Dodatkowym ułatwieniem jest fakt, że przedsiębiorca obowiązany jest umieszczać w oświadczeniach pisemnych, skierowanych w zakresie swojej działalności do oznaczonych osób i organów, jedynie NIP. Na jego podstawie następuje też identyfikacja przedsiębiorcy w poszczególnych urzędowych rejestrach Przedsiębiorca ma podawać NIP we wszystkich ofertach, a nie jak dotychczas posługiwać się kilkoma numerami identyfikacyjnymi (NIP, PESEL, REGON, KRS). Ułatwienia te wejdą jednak w życie dopiero 1.01.2007 r.
4.
Kontrole
Niemałe znaczenie ma też sposób, w jaki w ustawie uregulowano zasady przeprowadzania kontroli u przedsiębiorców. Wszystkie podlegają pewnym ogólnym regułom, które z założenia mają usprawnić przebieg kontroli i uczynić je mniej uciążliwymi dla przedsiębiorców. Przedsiębiorca powinien wyznaczyć na piśmie osobę, która będzie go reprezentowała w trakcie kontroli, w szczególności w czasie jego nieobecności, co ma pomóc w sprawnym jej przeprowadzeniu. Ponadto, przedsiębiorca musi prowadzić i przechowywać w swojej siedzibie książkę kontroli, gdzie wpisywany jest m.in. zakres przedmiotowy kontroli, daty jej podjęcia i zakończenia, jak również zalecenia pokontrolne i środki zastosowane przez przedsiębiorcę po kontroli. Wpisów tych dokonuje organ kontrolujący, zaś do przedsiębiorcy należy ujawnianie w książce informacji o wykonaniu zaleceń pokontrolnych, bądź innych dotyczących ich danych. Wraz z książką, przedsiębiorca powinien przechowywać protokoły kontroli oraz udostępniać je na żądanie organu kontroli. Wprowadzono zakaz podejmowania i prowadzenia więcej niż jednej kontroli u danego przedsiębiorcy w tym samym czasie. Ograniczono czas ich trwania (w przypadku mikro-, małych i średnich przedsiębiorców nie może on przekraczać 4 tygodni, zaś w przypadku pozostałych - 8 tygodni, a jego przedłużenie wymaga uzasadnienia na piśmie). Ustawa przewiduje jednak wyjątki od powyższych reguł. Należą do nich w szczególności sytuacje kiedy przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla prowadzonego przeciwko przedsiębiorcy śledztwa lub dochodzenia, kiedy odrębne przepisy przewidują taką możliwość oraz gdy jest to uzasadnione zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego.

Uregulowanie skutków uzyskania przez przedsiębiorców pisemnej interpretacji przepisów nakładających obowiązek świadczenia daniny publicznej (a zatem między innymi podatków). Z wnioskiem o dokonanie takiej interpretacji przedsiębiorcy mogą występować w trybie przepisów Ordynacji podatkowej. W myśl tego przepisu, po uzyskaniu interpretacji, przedsiębiorca nie będzie mógł zostać obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami finansowymi lub karami w zakresie, w jakim się do niej zastosował.
Przepis ten nakłada większą odpowiedzialność na organy podatkowych za wydawane interpretacje. Dotychczas przedsiębiorca, który zastosował się do interpretacji dokonanej przez organ podatkowy, był zwolniony z sankcji (w tym karno-skarbowych), jednak musiał zapłacić podatek. Przy nowym uregulowaniu, przedsiębiorca będzie zwolniony z zapłaty podatku także wtedy, jeżeli okazałoby się, że organ podatkowy zmienił uprzednią interpretację, lub też gdyby inny organ przeprowadzający kontrolę zastosował interpretację odmienną od otrzymanej przez podatnika.

Organy administracji obowiązuje zakaz uzależnienia decyzji w sprawie podjęcia, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej przez daną osobę, od spełnienia przez nią dodatkowych warunków. W szczególności, organ nie może żądać przedłożenia dodatkowych dokumentów lub ujawnienia danych, których nie wymagają przepisy. Zasada ta ma podstawowe znaczenie dla relacji pomiędzy przedsiębiorcami a organami administracji publicznej i określa się ją jako zasadę „co nie jest zabronione prawem jest dozwolone”. Jest to bardzo wyraźne ograniczenie władztwa organów administracji oraz uznaniowości przy podejmowaniu przez urzędników decyzji.
Organy administracji nie tylko zostały ograniczone w swych działaniach, lecz nałożono na nie także obowiązki. Należy do nich tworzenie korzystnych warunków do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, a przez to wspieranie rozwoju przedsiębiorczości. Organy administracji powinny wykonywać swe zadania z poszanowaniem uzasadnionych interesów przedsiębiorcy, a ponadto załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. Co więcej, wykonując swe zadania, organy administracji mają obowiązek współdziałać z organizacjami pracodawców, pracowników, przedsiębiorców oraz z samorządami zawodowymi i gospodarczymi.

W ustawie przewidziane są trzy rodzaje ograniczeń swobody działalności gospodarczej:
• koncesja – upoważnienie do wykonywania jakiejś działalności, głównie gospodarczej, wydane przez władze administracyjne osobie fizycznej lub prawnej,
• zezwolenie – wyrażenie zgody na działalność w ramach obowiązującego prawa,
• rejestracja – zgłoszenie działalności do odpowiedniego rejestru prowadzonego przez władze administracyjne.

5.
Koncesja jest najważniejszym ograniczeniem swobody prowadzenia działalności gospodarczej. Lista koncesji mieści się w prawie o swobodzie gospodarczej i dotyczy specjalnych pozwoleń na prowadzenie firm, zajmujących się działalnością określoną w przepisach. Koncesje potrzebne są na:
• poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych,
• wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,
• wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja i obrót paliwami i energią,
• przewóz lotniczy,
• rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych.

Za udzielenie koncesji lub za jej późniejszą zmianę pobiera się opłatę skarbową, której wysokość uzależniona jest od rodzaju koncesji. Zrezygnowano z koncesjonowania budowy i eksploatacji albo wyłącznie eksploatacji autostrad płatnych oraz dróg ekspresowych.
Lista dziedzin objętych koncesjami jest zamknięta. Wprowadzenie koncesjonowania innych rodzajów działalności może nastąpić wówczas, gdy łącznie zostaną spełnione następujące warunki:
• będzie to dotyczyło wyłącznie dziedzin działalności gospodarczej mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny,
• działalność ta nie będzie mogła być wykonywana jako wolna lub po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności regulowanej albo zezwolenia,
• zostanie dokonana zmiana u.s.d.g., gdzie nowy rodzaj działalności zostanie wyraźnie wymieniony jako wymagający uzyskania koncesji.

Korzystne dla przedsiębiorców zmiany zostały wprowadzone w procedurze przyznawania koncesji. Wprowadzono przepisy dotyczące: wniosku o udzielenie koncesji i o jej zmianę, trybu koncesjonowania, w tym udzielania promesy koncesji, odmowie udzielenia koncesji, zmiany i cofnięcia koncesji.
Organem koncesyjnym jest minister właściwy ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji.. Wniosek o udzielenie koncesji (lub o jej zmianę) musi zawierać:
• firmę przedsiębiorcy, oznaczenie jego siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu oraz adresu głównego miejsca wykonywania działalności gospodarczej,
• numer w rejestrze przedsiębiorców lub w ewidencji oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP),
• określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być udzielona koncesja,
• informacje określone w przepisach regulujących działalność gospodarczą wymagającą uzyskania koncesji.
Przed podjęciem decyzji w sprawie udzielenia koncesji lub jej zmiany organ koncesyjny może:
• wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia, w wyznaczonym terminie, brakującej dokumentacji poświadczającej, że spełnia on warunki określone przepisami prawa, wymagane do wykonywania określonej działalności gospodarczej, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia,
• dokonać sprawdzenia faktów podanych we wniosku o udzielenie koncesji w celu stwierdzenia, czy przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją oraz czy daje rękojmię prawidłowego wykonywania tej działalności.

Tryb postępowania w przypadku ubiegania się kilku przedsiębiorców o jedną koncesję, czyli wtedy, gdy liczba przedsiębiorców, spełniających warunki do udzielenia koncesji i dających rękojmię prawidłowego wykonywania działalności objętej koncesją, jest większa niż liczba koncesji przewidzianych do udzielenia. Przyznanie koncesji odbywa się w drodze przetargu . W trybie przetargowym przyjęto zasadę, że organ koncesyjny, czyli minister właściwy ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji, dokona wyboru ofert w liczbie zgodnej z liczbą koncesji możliwych do udzielenia, kierując się wielkością zadeklarowanej opłaty za udzielenie koncesji. Tryb rozdziału koncesji został więc uzależniony od rachunku ekonomicznego, a nie uznaniowości urzędników.

6.
Zezwolenie na prowadzenie przedsiębiorstwa zajmującego się działalnością określonego rodzaju wymagane jest w niektórych przypadkach przez Ustawę o swobodzie działalności gospodarczej. Zasadnicza różnica pomiędzy koncesją a zezwoleniem polega na tym, że organy koncesyjne udzielają koncesji na zasadzie swobodnego uznania, natomiast organy zezwalające wydają zezwolenia, jeżeli przedsiębiorca spełni wszystkie przewidziane prawem warunki.
Zezwolenie na prowadzenie danego rodzaju działalności gospodarczej jest potrzebne tylko wtedy, gdy wyraźnie tak stanowią przepisy ustawy (pełną listę zawiera art. 75 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej). Zezwolenie jest wymagane m.in. w przypadku:
• hurtowej i detalicznej sprzedaży alkoholi,
• prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i wykonywanie pośrednictwa ubezpieczeniowego,
• prowadzenia loterii fantowych, gier losowych, gier na automatach i zakładów wzajemnych,
• działalności w zakresie usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych oraz prowadzenia działalności ochronnej przed bezdomnymi zwierzętami oraz prowadzenia schronisk dla bezdomnych zwierząt,
• produkcji i dystrybucji tablic rejestracyjnych do pojazdów samochodowych,
• wytwarzania i dopuszczenia do obrotu produktów leczniczych, prowadzenia aptek ogólnodostępnych, hurtowni farmaceutycznych.

Istnieją jeszcze rodzaje działalności, których nie można wykonywać nie mając odpowiednich uprawnień zawodowych – dotyczy to np. doradztwa podatkowego, usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, zawodu architekta, lekarza, notariusza, itd. Poza samym wykształceniem konieczne jest w tym wypadku także nabycie uprawnień do wykonywania zawodu (np. trzeba odbyć aplikację, staż zawodowy, zdać odpowiedni egzamin, zostać wpisanym na listę osób uprawnionych do wykonywania zawodu).
Jeśli z przepisów wynika, że aby wykonywać wybrana przez siebie formę działalności gospodarczej nie ma konieczności starania się o koncesję lub o zezwolenie, można zarejestrować działalność gospodarczą.

7.
Rejestracja jest ograniczeniem swobody w tym tylko sensie, że wymaga wykonania pewnych czynności urzędowych: w przypadku indywidualnych przedsiębiorców i wspólników spółek cywilnych jest to wypełnienie urzędowego formularza i uiszczenie opłaty rejestracyjnej, a w przypadku spółek handlowych – złożenie wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Przedsiębiorców i również uiszczenie w związku z tym określonych opłat. (Działalność regulowana)

8.

Zakaz dyskryminacji przedsiębiorców zza granicy
Jednym z głównych celów uchwalenia ustawy. była konieczność dostosowania polskiego prawa do podstawowych zasad unijnych, w tym zakazu dyskryminacji przedsiębiorców ze względu na narodowość. Dlatego też w art. 13 u.s.d.g. postanowiono, że osoby zagraniczne z państw członkowskich Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak przedsiębiorcy polscy. To samo dotyczy obywateli innych państw, którzy otrzymali zezwolenie na osiedlenie się na terytorium Polski, zgodę na pobyt tolerowany, status uchodźcy lub korzystają z ochrony czasowej. Inne osoby zagraniczne mają prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej wyłącznie w formie spółki: komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej, a także do przystępowania do takich spółek oraz obejmowania bądź nabywania ich udziałów lub akcji, jeśli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej.

Ustawa o swobodzie gospodarczej określa jak kształtuje się system gospodarczy, relacje przedsiębiorców z administracją państwową i wzajemne obowiązki.

9.
Bibliografia
E. Tomkiewicz „Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej”, Euro Info Centre
[link widoczny dla zalogowanych]

W. Markiewicz, Jakie są nowe zasady prowadzenia działalności firmy, [link widoczny dla zalogowanych] Poradnik Gazety Prawnej Nr 037/2004 z dnia 2004-10-05

K. Borowicz, Definicja przedsiębiorcy w UE i w Polsce – konsekwencje dla firm, [link widoczny dla zalogowanych]

Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, Poz. 1807). Ustawa została zmieniona przepisami: Dz. U. z 2004 r. Nr 281, poz. 2777 (art. 1), z 2005 r. Nr 33, poz. 289 (art. 51).